Nobel z ekonomii: Oliver Hart i Bengt Holmström
Królewska Szwedzka Akademia Nauk przyznała w 2016 roku nagrodę im. Nobla profesorom ekonomii za prace nad teorią kontraktów mieszczącą się w ekonomii instytucjonalnej. Obaj nagrodzeni budowali teorie kontraktów na podstawie prowadzonych badań dotyczących kontraktów o zatrudnienie (relacja pracodawca-pracownik, ubezpieczyciel-ubezpieczony, agent-właściciel, zwierzchnik). Z kontraktami mamy do czynienia na co dzień kupując samochód, dom, mieszkanie czy zaopatrzenie do firmy. Teoria kontraktów wyjaśnia, jak należy je zawierać, aby minimalizować ryzyko niepowodzenia w ich wykonaniu.
Holmström zajmuje się kontraktami dla kadry menedżerskiej poszukując najlepszych rozwiązań znajdujących równowagę pomiędzy ryzykiem w zarządzaniu i wynagrodzeniem motywującym do innowacji. Taki system wynagradzania sprzyja realizacji ambitnych strategii firm, a wyważenie równowagi: ryzyko-metody motywacji wymaga odpowiednich (dostosowanych do sytuacji) zapisów w kontraktach menedżerskich.
Hart wniósł do teorii kontraktów wiedzę na temat własności i kontroli w biznesie oraz takiego sformułowania kontraktów, aby zminimalizować ryzyko właścicieli i kadry menedżerskiej w osiąganiu przyjętych celów oraz dokonywanych ocen tej kadry, przekładających się na system motywacyjny. Badania Harta dotyczyły także kryteriów połączeń przedsiębiorstw oraz odpowiedzi na pytanie o skalę prywatyzacji usług publicznych. Badał prywatne i publiczne więzienia w USA i ustalił, że prywatni właściciele więzień są na ogół zainteresowani obniżaniem kosztów świadczonych usług, co powoduje obniżenie ich jakości.
Hart na podstawie obserwacji praktyki wniósł do teorii kontraktów koncepcję tzw. kontraktów niekompletnych, tzn. takich, które realizowane są w warunkach wysokiego ryzyka wynikającego z faktu, że nie da się określić i zapisać wszystkich możliwych sytuacji. W takich przypadkach w kontrakcie musi być określone, która ze stron będzie miała ostatnie słowo w rozstrzyganiu możliwych konfliktów.
Profesorowie Hart i Holmstrom podzielą między siebie nagrodę równowartości 3,5 mln zł za wkład do rozwoju ekonomii instytucjonalnej.
Podsumowując - czego możemy się nauczyć z dokonań Noblistów? Każdy kontrakt musi być odpowiednio wyceniony, również w odniesieniu do rozwiązań alternatywnych i wiążących się z nimi kosztów. Warto więc dokonywać (przynajmniej) szacowania tych kosztów, aby móc świadomie prowadzić negocjacje handlowe i dążyć do optymalizacji osiąganych wyników.
(prof. Anna Fornalczyk)